Met nog enkele maanden te gaan voor de verkiezingen van 2024, doen wij, de vertegenwoordigers van de lidorganisaties van de Gezondheidscoalitie[1], mensen uit het maatschappelijk middenveld en academici, een oproep aan de partijvoorzitters. We vragen hen om gezondheid, in de breedste zin van het woord, een centrale plaats te geven in het debat en in hun verkiezingsprogramma’s. Gezondheid moet een prioriteit zijn in toekomstige regeerakkoorden.
Wij accepteren het veelgehoorde liedje niet meer dat de sociale zekerheid « onhoudbaar » geworden is en dat dat een individuele verantwoordelijkheid zou zijn. Integendeel, we verwachten dat onze politici eindelijk wakker worden en de realiteit accepteren: een goede gezondheid is een samenspel van talloze sociale determinanten waar we als individu weinig of geen controle over hebben. Gezondheid is altijd het resultaat van heel veel factoren. De meesten daarvan hebben niets te maken met gezondheidszorg : kijk naar toegang tot fatsoenlijke, verwarmde huisvesting, plezier en zekerheid op het werk, kunnen deelnemen in een vereniging, toegang hebben tot openbare diensten of vrijetijds- en sociaal-culturele activiteiten, wonen in een onvervuild milieu of voldoende inkomen hebben om gezond te kunnen eten en zich te kunnen verplaatsen… Het welzijn van de bevolking is daarom eerst en vooral een collectieve, publieke en politieke verantwoordelijkheid.
De huidige klimaatcrisis zou ons kunnen doen afvragen: “Wat heeft het voor zin om gezond te zijn op een zieke planeet? Deze crisis laat net zien hoezeer de gezondheid van mensen afhankelijk is van het klimaat. De verspreiding van besmettelijke ziekten, hittegolven en bosbranden herinneren ons eraan dat de gezondheid van mens, dier en milieu onlosmakelijk verbonden zijn. Aan de ene kant moeten we ons bewust zijn van de gezondheid van populaties in relatie tot hun ecosysteem en de manier waarop we ervoor zorgen – of er niet voor zorgen. Aan de andere kant moeten we, gezien deze problemen toenemen, zorgen dat de sociale zekerheid opnieuw haar fundamentele rol speelt : het recht van elk individu op een goede gezondheid verdedigen.
Op basis van deze vaststellingen vragen we politieke partijen en leiders om alle beleidsmaatregelen (onderwijs, werk, cultuur, ruimtelijke ordening, mobiliteit, economie, voeding, enz) te toetsen op hun impact op de volksgezondheid. Beter nog, we verwachten dat elke minister (huidige en toekomstige) zich engageert om de gezondheid en het welzijn van de mensen te verbeteren binnen zijn of haar opdracht. Dit is het principe van “Gezondheid op alle beleidsdomeinen“. Het is een bestuursprincipe dat ook rekening moet houden met het criterium van rechtvaardigheid en zo sociale ongelijkheden in gezondheid moet bestrijden. We kunnen niet accepteren dat mensen in slechte gezondheid verkeren door hun sociale, culturele en economische omstandigheden.
Ondanks het enorme belang van de niet-medische determinanten van gezondheid, blijven we overtuigd van het belang van de toegankelijkheid van gezondheidszorg. Toegankelijkheid is multifactorieel. Toegankelijke gezondheidszorg is zorg die inspeelt op de echte gezondheidsproblemen van mensen en de sociale realiteit die zij ervaren; zorg die geografisch en in de tijd beschikbaar is; zorg waarvan de kosten geen drempel vormen voor mensen.
Ook al is het recht op gezondheidszorg in theorie goed gewaarborgd door de Belgische wetgeving, toch zien we in de praktijk dat te veel mensen geen toegang hebben tot gezondheidsdiensten, zoals mensen zonder verblijfspapieren of mensen die in landelijke gebieden wonen, ver van zorginstellingen.
Er zijn volgens ons meerdere, gecoördineerde acties nodig. Bovenaan de lijst staat een betere planning van het zorgaanbod op lokaal niveau, volgens de werkelijke behoeften van de mensen. De pandemie heeft laten zien hoe essentieel het is om de coördinatie van ons zorgsysteem te verbeteren, om het op te bouwen rond een sterke, multidisciplinaire, toegankelijke eerste lijn van zorg die een holistische benadering hanteert. Om het aanbod te kunnen afstemmen op de behoeften heb je eerst en vooral voldoende personeel nodig, een groot struikelblok voor ons gezondheidszorgsysteem. Meer dan ooit moeten we het tekort aan hulpverleners, sociaal werkers, zorgpersoneel, preventiepersoneel en onderwijzend personeel aanpakken en hen fatsoenlijke werkomstandigheden garanderen. In onze ogen is het huidige personeelstekort een enorme bedreiging voor de volksgezondheid!
Ook al zouden we het beleid verbeteren door het principe van gezondheid in alle beleidsdomeinen (1), opnieuw investeren in eerstelijnsgezondheidszorg (2), en beroepen met een tekort herwaarderen (3)… de staat moet ook in staat zijn ziekte te voorkomen (4)! België bungelt helaas onderaan de OESO-ranglijst als het gaat om investeringen in preventie en gezondheidsbevordering (24ème van de 27 landen). Het gezegde luidt: “Voorkomen is beter dan genezen“. Daarom roepen we op om massaal te investeren in beleid dat het mogelijk maakt om de gezondheid van mensen te versterken vóór ze terecht komen in het curatieve systeem. Het is de gecombineerde actie van deze vier assen die een echte impact zal hebben op de levenskwaliteit van mensen en op lange termijn zal voorkomen dat onze sociale zekerheid een bodemloos vat wordt. Onze vergrijzende bevolking en het groeiende aantal chronisch zieken kunnen niet zonder serieuse investeringen in een geest van solidariteit.
Tot slot hebben we – naast een regulerende, preventieve en beschermende staat – eerst en vooral een visionaire staat nodig. We moeten onze blik richten op de korte, middellange en lange termijn, door collectief doelstellingen voor de volksgezondheid te definiëren met de steun van alle regeringen, het middenveld, onderzoekers, bemiddelende instanties en burgers. Concrete doelstellingen die bindend zijn, die kunnen worden toegepast op alle beleidsterreinen en die de politieke legislatuur overstijgen. Volksgezondheidsdoelstellingen die verzekeren, waarborgen en symboliseren dat gezondheid een gemeenschappelijk goed is, een fundamenteel recht dat niet het resultaat is van politieke spelletjes en/of een budgettaire aanpassingsvariabele. Als we willen streven naar een betere levenskwaliteit voor iedereen, dan mogen deze doelstellingen niet beperkt worden door de architectuur van de staat. Wat we dus zeker niet nodig hebben is een 7ième staatshervorming, maar wel een ambitieus interfederaal plan voor volksgezondheid, de enige kans op succes.
We zijn veeleisend omdat de kwestie Gezondheid niet met halfslachtige maatregelen kan worden opgelost. We zijn ook optimistisch dat onze gezondheidszorg na 2024 zal veranderen van een systeem dat gericht is op symptomen en ziekte naar een systeem waarbij welzijn de maatstaf wordt. Zodat iedereen recht heeft op #BeterLeven!
[1] De Gezondheidscoalitie, voorheen bekend als het Actieplatform Gezondheid-Solidariteit, werd in 2007 opgericht door mensen met uiteenlopende achtergronden die zich allemaal zorgen maakten over het recht op gezondheid. Ze besloten hun krachten te bundelen om de sociale en gezondheidsgevolgen van het neoliberaal beleid te voorkomen. Het Platform onderging onlangs een grote vernieuwing, waarbij de bestuursorganen werden vernieuwd en de naam werd veranderd. De Gezondheidscoalitie verenigt nu vertegenwoordigers van ziekenfondsen (Solidaris, CM), vakbonden (CSC, ABVV), het middenveld (Fédération des maisons médicales, Geneeskunde voor het Volk, Fédération des Services Sociaux, Réseau de Lutte contre la pauvreté, enz.) en NGO’s (Dokters van de Wereld, Oxfam Solidair, enz.).
[1] De Gezondheidscoalitie, voorheen bekend als het Actieplatform Gezondheid-Solidariteit, werd in 2007 opgericht door mensen met uiteenlopende achtergronden die zich allemaal zorgen maakten over het recht op gezondheid. Ze besloten hun krachten te bundelen om de sociale en gezondheidsgevolgen van het neoliberaal beleid te voorkomen. Het Platform onderging onlangs een grote vernieuwing, waarbij de bestuursorganen werden vernieuwd en de naam werd veranderd. De Gezondheidscoalitie verenigt nu vertegenwoordigers van ziekenfondsen (Solidaris, CM), vakbonden (CSC, ABVV), het middenveld (Fédération des maisons médicales, Geneeskunde voor het Volk, Fédération des Services Sociaux, Réseau de Lutte contre la pauvreté, enz.) en NGO’s (Dokters van de Wereld, Oxfam Solidair, enz.).
